พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงฉลองพระองค์แฟนซี เป็น “พระรามผนวช”

“คือนุ่งห่มอย่างฤษี แต่มีใส่เกราะเงิน และถือธนู”

ในการเลี้ยงแต่ง “แฟนซี” ที่พระที่นั่งภานุมาศจำรูญ (พระที่นั่งบรมพิมาน)

ในการพระราชพิธีเฉลิมพระชนม์พรรษา

วันเสาร์ที่ ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๖๖

          และบัดนั้นเองเสียงมาจากเจ้าคุณครูว่า "ช้า ช้า มหาบพิตร ทรงหยุดไว้ก่อน" ทุกคนพากันถอนหายใจด้วยความโล่งอกจนได้ยินถนัด ล้นเกล้าฯ ประทับยืนนิ่งด้วยพระพักตร์และพระอิริยาบถดุษณีย์ เสียงจากเจ้าคุณครูต่อไป พร้อมด้วยเดินเข้าไปเฝ้าด้วยท่าทางอย่างมหาฤาษีแบบละคร พลางปากก็ถวายพระพรวิงวอนต่อไปว่า "ดูกรมหาบพิตร ผู้ทรงพระคุณธรรมอันประเสริฐ มันผู้นี้ (ชี้มือไปที่หลวงยง) มีความผิดขั้นอุกฤษฐ์โทษ แต่มันเป็นศิษย์อาตมา ที่ทำไปก็ด้วยความโง่เขลาเบาปัญญา อาตมาขอพระราชทานอภัยเสียเถิด ขอพระราชทานชีวิตไว้เพื่อจักได้เป็นมิ่งขวัญอันศุภมงคลแก่พระราชพิธีสืบไป ขอถวายพระพร" ครั้นแล้วล้นเกล้าฯ จึงมีพระราชดำรัสตอบว่า "พระคุณเจ้า ผู้บรมครู รูปขอถวายชีวิตมันผู้นี้แด่พระคุณ เพื่อบูชาคุณ ณ กาลบัดนี้" ทรงผินพระพักตร์ไปทางหลวงยง "มึงจงคิดถึงคุณครูตราบเท่าชีวิตของมึง ราชมัณฑ์ปล่อยตัวเป็นอิสสระไปได้ และให้มันรำเพลงถวายครู" แล้วก็พระราชทานพระบรมราโชวาทตามสมควร พนักงานสนมพลเรือนแก้มัด หลวงยงลงนั่งถวายบังคม แล้วร้องไห้ด้วยความยินดี แล้วคลานเข้าไปกราบที่เท้าเจ้าคุณครู เจ้าคุณครูปลอบโยนให้โอวาท แล้วสั่งให้รำเพลงช้า เมื่อพนักงานได้ประคบประหงมนวดทาแข้งขาด้วยน้ำมันพอสมควรแล้ว หลวงยงก็ออกรำ และรำได้อย่างสุดฝีมือ สมชื่อว่า "ยงเยี่ยงครู" ฉะนั้น

          ต่อจากนั้นก็ทำพิธีไหว้ครูและครอบต่อไป ในที่สุดโปรดเกล้าฯ ให้พระยาราชวังเมือง ^[๑] เจ้ากรมช้างต้นออกรำโพนช้างด้วยเชือกบาศก์และรำของ้าว อันเป็นพิธีของพราหมณ์พฤฒิบาศก์ส่วนหนึ่ง และโปรดให้ตัวโขนละครที่สำคัญได้ครอบด้วยเชือกบาศก์สำหรับคล้องช้างนั้นด้วย อันจัดว่าเป็นการครอบที่สูงสุดของการทำพิธีครอบโขนละคร ซึ่งว่ากันว่า คุ้มเกรงรักษามิให้เกิดเสนียดจัญไรแก่ผู้เป็นนักรำอย่างสูงสุด ^[๒]

          "จำเดิมแต่ข้าพระพุทธเจ้าได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตเมื่อวันที่ ๒๘ ธันวาคม ให้เปิดการสอนที่โรงเรียนราชกุมาร ข้าพระพุทธเจ้าก็ได้เลือกและรับครูจากกรมศึกษาธิการ ๓ คน คือ นายสอน ^[๓] นายสนั่น ^[๔]นายทองอยู่ ซึ่งเปนครูมีประกาศนียบัตร์ทั้ง ๓ คน เริ่มการสอนในวันรุ่งขึ้น คือวันที่ ๒๙ ธันวาคม ซึ่งเปนวันพฤหัศบดีวันครู ข้าพระพุทธเจ้าได้ประชุมนักเรียนทั้งหมดเวลา ๔ โมงเช้า กล่าวเตือนใจให้รู้สึกพระมหากรุณาธิคุณอันยิ่งใหญ่ และให้เข้าใจหน้าที่ที่จะต้องตั้งใจสวามิภักดิ์จงรักภักดีต่อใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท และตั้งใจแสวงความอบรมอันดี ทำตัวให้สมควรแก่ที่จะรับราชการใกล้ชิดสนองพระเดชพระคุณสืบไปเบื้องหน้า ให้สมแก่ที่ได้ทรงพระมหากรุณาชุบเลี้ยงมีพระเดชพระคุณเปนล้นเกล้าฯ หาที่สุดมิได้ เมื่อชี้แจงเสร็จแล้ว ครูและนักเรียนทั้งหลายได้บ่ายหน้าสู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทพร้อมกันกระทำใจระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ และถวายคำนับแล้วนั่งลงยังที่ ต่อนี้ไปได้ทำพิธีไหว้ครูตามธรรมเนียมของกรมศึกษาธิการ คือให้นักเรียนจุดธูปเทียนบูชาที่โต๊ะหนังสือ ซึ่งจัดตั้งไว้โดยเฉภาะ แล้วให้นักเรียนอ่านคำไหว้ครูด้วยกิริยาเคารพ ต่อนั้นไปก็ได้เริ่มการสอนเปนลำดับมา"  ^[๕]

ท่านผู้บังคับการพระยาภะรตราชา เป็นประธานในพิธีไหว้ครู

(แถวหน้าจากซ้าย) ๑. คุณครูอรุณ แสนโกศิก ผู้ช่วยผู้บังคับการและผู้กำกับคณะจิตรลดา

๒. คุณครูจิต พึ่งประดิษฐ์ รองผู้บังคับการและผู้กำกับคณะพญาไท ๓. ท่านผู้บังคับการ ๔. คุณครูจำรัส จันทรางศุ

ในภาพนักเรียนกำลังหมอบกราบรำลึกพระคุณครู

หัวหน้านักเรียนทั้ง ๗ คณะ นำสวดสรรเสริญพระคุณครูในพิธีไหว้ครู