พระบรมฉายาสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงเครื่องเต็มยศ จอมพล ผู้บังคับการพิเศษ
กรมทหารราบที่ ๑ มหาดเล็กรักษาพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ผลงาน นักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัย จักรพันธ์ โปษยกฤต

รางวัลพระราชทาน เรียนดี หมั่นเรียน และที่ ๑ ภาษาไทย
ซึ่งนักเรียนมหาดเล็กหลวงเสวตร์ โรจนเวทย์ ได้รับพระราชทานต่อพระหัตถ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระบรมราโชวาทในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๗๑

          ข้าพเจ้ามีความยินดีเป็นอันมากที่ได้มีโอกาสมาในการรื่นเริงของโรงเรียนในวันนี้ และให้รางวัลการกีฬาและการประกวดเรื่องวิชชาหนังสือ  ^[๑] ทั้งได้เห็นนักเรียนเก่ามาประชุมพร้อมกันด้วย

          การที่มีการรื่นเริงในวันนี้นั้น เพราะเป็นวันที่ ๑๐ เพื่อจะให้ใกล้กับวันบรมราชาภิเษกของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า เพื่อจะได้เตือนใจให้เราทั้งปวงระลึกถึงสมเด็จพระมงกุฎเกล้าผู้ที่ได้พระราชทานชีวิตแก่โรงเรียนนี้ เราทั้งหลายควรจะระลึกถึงพระเดชพระคุณของท่านในการที่ได้พระราชทานพระราชทรัพย์สร้างโรงเรียนนี้ขึ้นให้เราได้มาเล่าเรียน เพราะฉะนั้นควรทุกคนจะตั้งใจทำอะไรเพื่อฉลองพระเดชพระคุณท่าน การที่เราจะฉลองพระเดชพระคุณได้ดีที่สุดคืออะไร คือจะต้องให้โรงเรียนนี้เป็นไปอย่างที่ทรงพระราชดำริและที่มีพระราชประสงค์ไว้ คือการที่ทรงสร้างโรงเรียนนี้ขึ้น ก็มีพระราชประสงค์ที่จะให้โรงเรียนนี้เหมือนโรงเรียนปับลิคสกูลของอังกฤษ ทำไมจึงได้มีพระราชประสงค์เช่นนั้น ไม่ใช่เพื่อจะเอาอย่างอังกฤษเล่นเฉยๆ อย่างนั้นดอก มีพระราชประสงค์จะให้เหมือนกับปับลิคสกูล ก็เพราะว่าปับลิคสกูลของอังกฤษเขานั้นมีวิธีอบรมที่ดีกว่าโรงเรียนอย่างอื่นๆ การอบรมนั้นอะไรบ้าง ถ้าเราได้สังเกตเห็นโรงเรียนปับลิคสกูลที่เมืองอังกฤษ จะสังเกตได้ว่า ข้อที่ ๑ เขาใช้วิธีให้เด็กปกครองกันเองมากที่สุด ครูของเขาทำหน้าที่สอนอย่างเดียว การปกครองภายในห้องเรียนในคณะในบ้านเขาปล่อยให้เด็กทำเอง ให้เด็กโตดูเด็กชั้นเล็ก ฝึกหัดสั่งสอนบังคับกันเองเพื่อประโยชน์ให้เด็กรู้สึกมีความรับผิดชอบ ให้ได้เคยรับผิดชอบมาเสียแต่ยังเรียนหนังสือ เมื่อโตขึ้นแล้วจะต้องทำการงานต่อไป ก็ย่อมสามารถที่จะรับผิดชอบได้อย่างดี นั่นเป็นเหตุอันหนึ่งที่เขาใช้วิธีเช่นนั้น อีกอย่างหนึ่งถ้าเราได้ไปที่โรงเรียน เราจะเห็นของแปลกหลายอย่าง เช่นเด็กรุ่นเล็กเดินถนนข้างซ้ายไม่ได้ ใส่เสื้อผิดกับเด็กชั้นใหญ่ ใส่หมวกเหมือนกันก็ไม่ได้ และอะไรต่างๆ เช่นนี้ ถ้าเราคิดแต่เผินๆ ก็ไม่เข้าใจว่าทำไมจึงมีธรรมเนียมแปลกๆ อย่างนั้น แต่เขาก็มีหลักที่จะทำเช่นนั้น คือเพื่อให้เด็กรู้จักฐานะของตน เมื่อเราอยู่ในชั้นเล็กก็ต้องมีฐานะต่ำไปก่อน พอขึ้นไปชั้นสูงขึ้นก็ได้รับประโยชน์ต่างๆ พิเศษเป็นชั้นๆ ไป คนเราก็เหมือนกัน เมื่อแรกทำงานก็ต้องทำงานตั้งแต่ต่ำไปก่อนแล้ว ก็ได้เพิ่มฐานะและผลประโยชน์ไปตามลำดับ นี่เขาฝึกให้รู้ไว้เสียตั้งแต่เด็กๆ นั่นอีกอย่างหนึ่ง นอกจากนั้นถ้าเราไปเห็นจะสังเกตว่าการกีฬาเป็นของสำคัญที่สุด การเล่นเกมเขาออกจะกวดขันยิ่งเสียกว่าการเล่าเรียน เขาเห็นประโยชน์ของการเล่นกีฬามาก เพราะว่าการกีฬานั้นมีประโยชน์ทางหัดนิสสัย โรงเรียนอังกฤษมุ่งฝึกหัดนิสสัยยิ่งกว่าสิ่งใดหมด การเล่นเกมนั้นทำให้กำลังบริบูรณ์ และกล้าหาญเราก็ย่อมทราบกันอยู่แล้ว แต่นอกจากนั้นยังมีผลยิ่งขึ้น ด้วยเกมที่เลือกนั้นมักต้องเลือกเกมที่ต้องเล่นหลายคน เช่น ฟุตบอลล์ คริกเก็ต เป็นต้น เพื่อจะฝึกให้เด็กรู้จักการรักเหล่ารักคณะให้รู้จักช่วยเพื่อน การเล่นเกมไม่ใช่เล่นแต่ตัวคนเดียว ให้นึกถึงส่วนใหญ่ไม่ใช่นึกถึงแต่ตัวคนเดียว เช่น เล่นฟุตบอลล์ไม่ควรแย่งชูตโกล์แต่ตัวคนเดียว ตรงกันข้ามถ้าเห็นคนอื่นอยู่ในที่ดีกว่าเราต้องส่งลูกไปให้ นี่ฝึกหัดให้รู้จักประโยชน์ของส่วนใหญ่ยิ่งกว่าพยายามแสดงความเก่งของตัวคนเดียว เรื่องเล่นเกมนี้เขากวดขันที่สุดต้องเล่นเกมให้ถูกข้อบังคับจริงๆ และจะโกงไม่ได้เลย เพราะฉะนั้นจึงมีศัพท์ที่เมืองอังกฤษว่า คนไหนที่มีน้ำใจซื่อสัตย์สุจริตทำอะไรตรงไปตรงมาเขาเรียกว่า เป็นผู้รู้จักเล่นเกม He plays the game. นี่เป็นศัพท์ที่อังกฤษใช้เสมอ แปลว่าเล่นเกมถูกต้อง รู้จักรักและนึกถึงการช่วยเหลือเพื่อนของตน ไม่ใช่เอาเปรียบ เป็นของสำคัญมากเป็นการอบรมนิสสัยอย่างดี ในโรงเรียนนี้หวังว่าครูจะตั้งใจอบรมให้นักเรียนที่นี่เป็นผู้มีนิสสัยรู้จักเล่นเกม การอบรมอย่างนี้อังกฤษถือว่าทำให้ชาติอังกฤษเป็นชาติที่รุ่งเรืองมีอำนาจใหญ่โตในโลกได้จนมีประเทศราชทั่วไปทั้งโลก เพราะเหตุว่ามีนิสสัย “รู้จักเล่นเกม” นี้เอง แม่ทัพสำคัญของอังกฤษ คือ ดุ๊ค ออฟ เวลลิงตัน ที่เป็นผู้ชนะพระเจ้านะโปเลียนที่ ๑ ในการยุทธ์ที่วอเตอร์ลูนั้น ได้กล่าวว่า “ข้าพเจ้าชนะการยุทธ์ที่วอเตอร์ลูบนสนามกีฬาของโรงเรียนอีตัน” หมายความว่าที่เขามีคุณวุฒิจนชนะการยุทธ์สำคัญคราวนั้นได้เพราะความอบรมที่รับมาจากโรงเรียนเป็นต้น เพราะการอบรมเหล่านี้เป็นทางฝึกหัดอบรมนิสสัยอย่างสำคัญทางหนึ่ง ฉะนี้เองสมเด็จพระมงกุฎเกล้าจึ่งได้มีพระราชประสงค์ให้โรงเรียนนี้ฝึกหัดอบรมให้คล้ายคลึงกับปับลิคสกูลของอังกฤษมากที่สุดที่จะเป็นได้ ข้าพเจ้าหวังใจว่านักเรียนในโรงเรียนนี้ทั้งปวงคงจะตั้งใจประพฤติตนให้เป็นผู้ “รู้จักเล่นเกม” อย่างที่ได้อธิบายมานี้ และในที่สุดขอให้พรให้บรรดานักเรียนทั้งนักเรียนใหม่และเก่าจงมีความสุขสบายปราศจากโรคภัย จงมีสติปัญญาไหวพริบให้สามารถเล่าเรียนได้ดี และจะได้ประกอบการงานให้เป็นประโยชน์แก่ชาติบ้านเมืองของตนต่อไปเทอญ.