ด้านการคมนาคมและขนส่ง

 

          การพัฒนาระบบงานคมนาคมและขนส่งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น เริ่มจากทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ให้กรมศุฃาภิบาล กระทรวงนครบาล จัดสร้างสะพานชุด “เจริญ” โดยมีตัวเลขจำนวนปีพระชนม์พรรษาต่อท้าย เพื่อเป็นสาธารณทานเนื่องในวันเฉลิมพระชนม์พรรษามาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๔๕๔ รวม ๖ สะพาน คือ

 

 

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิด สะพานเจริญพาศน์ ๓๓ เมื่อวันที่ ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๖

 

 

 

 

สะพานเจริญศรัทธา

 

 

          ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๖๑ ยังได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จัดสร้างสะพานเจริญศรัทธา ข้ามคลองเจดีย์บูชา เพื่อเชื่อมเส้นทางคมนาคมระหว่างสถานีรถไฟนครปฐมกับองค์พระปฐมเจดีย์ ทรงพระราชอุทิศส่วนพระราชกุศลถวายเป็นพุทธบูชาแด่องค์พระปฐมเจดีย์ นับเป็นสะพานเฟโรคอนกรีตแห่งแรกที่สร้างขึ้นในหัวเมือง

 

          อนึ่ง ในปี พ.ศ. ๒๔๕๕ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยกงานช่างทั้งประณีตศิลป์และงานช่างโยธาออกจากกระทรวงโยธาธิการ ให้คงดูแลรับผิดชอบการส่งข่าวสารและการทำทางน้ำทางบก รวมทั้งได้พระราชทานนามให้ใหม่ว่า “กระทรวงคมนาคม” แล้ว ยังได้โปรดเกล้าฯ ให้จัดส่งวิศวกรผู้ชำนาญการช่างออกไปประจำอยู่ทุกมณฑล ให้ “...เป็นผู้ดำริห์แลแนะนำการโยธา แลการบำรุงฤาทำทางไปมาทั้งบกแลน้ำทั้งปวง ในจังหวัดมณฑลนั้นๆ...”   ^[๑]

 

          นอกจากนั้นยังได้ทรงเร่งรัดและขยายเส้นทางเดินรถไฟที่ดำเนินมาแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอม เกล้าเจ้าอยู่หัว ให้สามารถเปิดการเดินรถไปถึงเชียงใหม่ในเส้นทางสายเหนือ ถึงหนองคายและอุบลราชธานีในเส้นทางสายตะวันออกเฉียงเหนือ ส่วนสายตะวันออกนั้นก็สามารถเปิดเดินรถไปถึงอรัญประเทศ และในเส้นทางสายใต้นั้นก็สามารถเปิดการเดินรถจากกรุงเทพฯ ไปจนสุดเขตแดนสยามและเชื่อมต่อกับทางรถไฟมลายูที่ปาดังเบซาร์และสุไหงโกลก และในการก่อสร้างทางรถไฟสายเหนือจากนครลำปางไปยังจังหวัดเชียงใหม่ซึ่งต้องมีการขุดเจาะอุโมงค์ขุนตาลโดยวิศวกรเยอรมันนั้น ก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้วิศวกรไทยเรียนรู้และถ่ายทอดเทคโนโลยีจนสามารถดำเนินการขุดเจาะอุโมงค์ขุนตาลต่อจากนายช่างเยอรมันภายหลังจากที่ทรงประกาศสงครามกับเยอรมันและออสเตรีย - ฮังการีเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๐ จนแล้วเสร็จ และสามารถเปิดการเดินรถไฟจากกรุงเทพฯ - เชียงใหม่ได้สำเร็จเมื่อวันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๖๔

 

 

อุโมงค์ขุนตาล

 

 

          นอกจากนั้นยังได้โปรดเกล้าฯ ให้รวมกรมรถไฟสายเหนือและสายใต้ซึ่งเดิมแยกกันอยู่เป็นสองกรมนั้นเข้าเป็นกรมเดียวกันแล้วโปรดพระราชทานนามใหม่ว่า “กรมรถไฟหลวง” และ “กรมรถไฟหลวงแห่งกรุงสยาม” ตามลำดับ ทั้งยังได้โปรดเกล้าฯ ให้มีการตัดถนนเชื่อมต่อจากแนวสายทางรถไฟออกไปยังท้องที่ต่างๆ เพื่อช่วยให้การลำเลียงสินค้าจากแหล่งผลิตออกสู่ท้องตลาดได้โดยสะดวกและรวดเร็ว เช่น จากสถานีรถไฟเมืองนครลำปางไปยังเมืองเชียงราย จากสถานีรถไฟตะพานหิน จังหวัดพิจิตร ไปยังจังหวัดเพชรบูรณ์ ฯลฯ และได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างสะพานพระราม ๖ เป็นสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาแห่งแรกเพื่อเชื่อมทางรถไฟสายใต้เข้ากับทางรถไฟสายเหนือ สายตะวันออกและสายตะวันออกเฉียงเหนือเข้าด้วยกัน โดยมีศูนย์กลางการเดินรถอยู่ที่สถานีรถไฟกรุงเทพฯ (หัวลำโพง)

 

 

สะพานพระราม ๖

 

 

ดวงตราไปรษณียากร “อากาศไปรษรีย์” ชนิดราคาต่างๆ สำหรับการจัดส่งจดหมายและพัสดุภัณฑ์ทางอากาศไปรษณีย์

 

 

          ครั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งกรมอากาศยานทหารบกขึ้นในกระทรวงกลาโหมแล้ว ก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้มีการขนส่งไปรษณียภัณฑ์ทางอากาศในเส้นทางกรุงเทพฯ - จันทบุรี เป็นครั้งแรกเมื่อวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๒ ต่อจากนั้นได้โปรดเกล้าฯ ให้ขยายกิจการอากาศไปรษณีย์ไปในเส้นทางภาคอีสานอีก ๒ เส้นทาง คือ

 

 

 

สถานีวิทยุโทรเลขศาลาแดง ที่ถนนวิทยุ (ต่อมาเป็นที่ตั้งโรงเรียนเตรียมทหาร)

 

 

          นอกจากนั้นยังได้โปรดเกล้าฯ ให้กระทรวงทหารเรือเปิดการสื่อสารทางวิทยุโทรเลขระหว่างสถานีวิทยุโทรเลขศาลาแดง ที่กรุงเทพฯ กับสถานีวิทยุโทรเลขจังหวัดสงขลา รวมทั้งได้โปรดเกล้าฯ ให้กำหนดรหัสสัญญาณรับส่งโทรเลขเป็นภาษาไทยขึ้นใช้แทนรหัสมอร์ส (Morse) ที่เป็นภาษาอังกฤษ และได้ใช้งานต่อเนื่องกันมาจนถึงวันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๑ ซึ่งเป็นวันสุดท้ายของกิจการโทรเลขในประเทศไทย

[ ๑ ]  “ประกาศจัดราชการแลเปลี่ยนนามกระทรวงโยธาธิการใหม่ กับตั้งกรมศิลปากรขึ้นใหม่ กรมหนึ่ง”, ราชกิจจานุเบกษา ๒๘ (๒๗ มีนาคม ๑๓๐), หน้า ๕๖๙.